Praca dyplomowa - Emaus

Menu główne:

Praca dyplomowa

STRESZCZENIE

Badania przeze mnie przeprowadzone miały na celu zastosowanie metod palinologii do określenia zasięgu lotu pszczół. Zwróciłem uwagę na możliwość przyszłego wykorzystania analizy palinologicznej zamiast konwencjonalnych metod stosowanych w pszczelnictwie. W tym celu odszukałem drzewa gatunków jednostkowo występujących w badanym obszarze: kasztany jadalne (Castanea sativa) i jesiony mannowe (Fraxinus ornus) oraz trzy pola z gryką zwyczajną (Fagopyrum esculentum) kwitnące w pobliżu pasieki. Sporządzałem preparaty z pobieranych co siedem dni obnóży pyłkowych i poddawałem je analizie palinologicznej. Zidentyfikowałem na preparatach ziarna pyłku wyżej wymienionych roślin oraz sporządziłem taśmę pokarmową, będącą obrazem przybliżonej bazy pożytkowej pszczół w okresie przeprowadzania badań. Odnalezienie szukanych ziaren pyłku świadczyło o możliwości określenia przybliżonego zasięgu lotu. Udały się wszystkie trzy próby, badające za każdym razem inną, przybliżoną odległość (1 - 1,7 km; 1,6 km i 2-2,7 km). Wyniki nie pokrywały się z informacjami podawanymi w literaturze.

WSTĘP

Pszczelnictwo jest dziedziną zoologii, której przedmiotem badań są pszczoły.

Analiza palinologiczna, będąca mikroskopową metodą badawczą palinologii, pozwala na zidentyfikowanie poszczególnych ziaren pyłku widocznych w preparacie.

W literaturze źródłowej podaje się, że pszczoły oddalają się od ula na niewiele ponad 1 km (Gary i in. 1972) i na 14 km (Banaszak 1993). Konwencjonalne metody badań zasięgu lotu pszczół miodnych, dokładniej opisane w dyskusji, opierają się na obserwacji i badaniach terenowych, w których oznaczone pszczoły zbieraczki są chwytane na roślinach wskaźnikowych. Zasięg lotu trzmieli (Bombus sp.) i murarek (Osmia sp.) zbadano wyłącznie metodą obserwacji.

Zastosowanie analizy palinologicznej do określania zasięgu lotu pszczół umożliwiłoby wykonywanie badań na wielu gatunkach przy nikłych kosztach i niewielu technicznych trudnościach, bowiem pszczoły, zapylając kwiaty, pobierają pyłek, który następnie umieszczają na koszyczkach na trzeciej parze odnóży. Przez ubijanie kolejnych porcji pyłku powstaje obnóże pyłkowe, w którym znajduje się pyłek z odwiedzonych przez owada kwiatów. Pobranie obnóży od owadów i sporządzenie z nich preparatów umożliwia określenie gatunku rośliny (zwykle rodzaju, ponieważ ziarna pyłku tego samego gatunku mogą niekiedy różnić się wyglądem, co utrudnia określenie dokładnego stanowiska systematycznego), z jakiej pszczoła pobrała pyłek.

Celem pracy było określenie zasięgu lotu pszczół przy użyciu analizy palinologicznej, zaprezentowanie metody jako alternatywnej dla konwencjonalnych środków oraz sporządzenie taśmy pokarmowej, obrazującej bazę pożytkową w okresie przeprowadzania badań.

Pragnę bardzo serdecznie podziękować Panu Kazimierzowi Czechowskiemu, właścicielowi pasieki, który umożliwił mi wykonanie pracy.

MATERIAŁY I METODY

Przed rozpoczęciem analizy palinologicznej odszukałem w okolicy pasieki drzewa rosnące jednostkowo (mapa 1.) – dwa jesiony mannowe (Fraxinus ornus) – jeden w odległości 1km, a drugi w odległości 1,7 km od pasieki i dwa kasztany jadalne (Castanea sativa) – obydwa odległe o ok. 1,6 km, które posłużyły jako wskaźniki zasięgu lotu na pożytek pszczół. Sporządziłem trzy próby, w tym dwie w oparciu o wyżej wymienione gatunki drzew, do trzeciej próby posłużyła mi gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum) kwitnąca na polach (mapa 1.) znajdujących się w odległości 2-2,7 km w linii prostej od pasieki. Przeprowadziłem więc trzy próby badawcze, ponieważ okres kwitnienia wyżej wymienionych roślin nie pokrywa się (tabela 2.).

Badania prowadziłem w warunkach podmiejskich. W okresie szesnastu tygodni od 1.04. do 15.07 raz w tygodniu pobierano obnóża pyłkowe (zdj. 1). Badania prowadziłem na jednej rodzinie pszczoły miodnej krainki (Apis mellifera carnica) odmiany Erika, znajdującej się w pasiece Pana Kazimierza Czechowskiego umiejscowionej w Parku Ułanów w Szczawnie-Zdroju. W celu pobrania obnóży pyłkowych w godzinach porannych pszczelarz zamykał wkładkę poławiacza pyłku w dennicy Babik (zdj. 2.) wielokorpusowego ula styropianowego. W godzinach wieczornych zbierał zniesiony materiał i umieszczał go w przygotowanych przeze mnie plastikowych szalkach Petriego numerowanych zgodnie z tygodniem przeprowadzanych badań. Następnie wykonywałem z obnóży preparaty mikroskopowe. Do plastikowych pojemników wsypywałem kilkumilimetrową warstwę obnóży, następnie zalewałem do połowy wysokości pojemnika wodą destylowaną i szczelnie zakręcałem, po czym wstrząsałem energicznie pojemnikiem przez kilka sekund co 10-20 min. aż do całkowitego rozpuszczenia obnóży (Teper 2006).

Na dokładnie opisanych szkiełkach podstawowych (numer preparatu, tydzień, miesiąc) wykonywałem dwukrotny rozmaz ezą, po czym delikatnie podsuszałem i nakrywałem szkiełkiem nakrywkowym z kroplą glicerożelatyny, którą sporządziłem zgodnie z metodą Sawyer z 1981r.

Tak przygotowane preparaty poddawałem analizie palinologicznej. Na każdym preparacie badałem 300 ziaren pyłku (Moar 1985), oglądając je pod czterystukrotnym powiększeniem, posługując się atlasem książkowym Celler Melissopalynologische Sammlung (Von der Ohe K., Von der Ohe W. 2007) oraz atlasami internetowymi (literatura). Przeprowadzając badania, korzystałem z mikroskopu szkolnego Eduko ME-134R.